Podatek VAT – sankcje za błędy w rozliczeniu

Nowelizacja ustawy o VAT wprowadziła od 1 stycznia 2017 r. sankcje podatkowe za nierzetelne rozliczanie podatku lub odliczanie podatku naliczonego z tzw. pustych faktur, które nie dokumentowały rzeczywistych czynności bądź faktur pochodzących od podmiotów nieistniejących.

Błędy w pliku JPK_V7

Począwszy od rozliczenia za październik/ IV kwartał 2020 r. naczelnik urzędu skarbowego w drodze decyzji może nałożyć na podatnika karę pieniężną. Kara w wysokości 500 zł może być nakładana za każdy błąd w przesłanej ewidencji, który uniemożliwia przeprowadzenie weryfikacji prawidłowości transakcji. Będzie to dotyczyło błędów wskazanych przez US w wezwaniu skierowanym do podatnika, jeżeli w terminie 14 dni od dnia doręczenia wezwania podatnik:

• nie skoryguje wskazanych w pliku JPK błędów,
• nie złoży wyjaśnień, z których wynikać będzie, iż złożona ewidencja nie zawiera błędów.

Powyższa kara może zostać nałożona także jeśli złożenie skorygowanego pliku czy też wyjaśnień nastąpiłoby po upływie wskazanego terminu.
Nałożoną karę podatnik będzie musiał uiścić w terminie 14 dni od dnia doręczenia decyzji o jej nałożeniu.

Zgodnie z uzasadnieniem projektu wprowadzającego do art. 109 ustawy o VAT ust. 3f-3j celem wprowadzenie tej regulacji jest zobligowanie podatników do dołożenia większej staranności przy wypełnianiu pliku JPK VAT, zwłaszcza w zakresie części ewidencyjnej. Część ewidencyjna jest często wypełniana przypadkowo, wpisywane są dane niezgodne z wymogiem dla danej komórki, np. NIP jest wypełniany jako ciąg tych samych cyfr. Dane w złożonym pliku JPK_VAT są przedmiotem analizy i weryfikacji przez organy Krajowej Administracji Skarbowej dlatego tak ważne jest aby były one zgodne z danymi w zawartych dowodach księgowych.

Nierzetelne rozliczenie podatku

Dodany art. 112 b ustawy o VAT mówi o dodatkowym zobowiązaniu podatkowym nakładanym przez naczelnika urzędu skarbowego lub organ kontroli skarbowej w wysokości, która standardowo ma wynosić 30% kwoty:

• zaniżenia zobowiązania podatkowego,
• kwoty zawyżenia zwrotu różnicy podatku, zwrotu podatku naliczonego lub,
• różnicy podatku do obniżenia podatku należnego za następne okresy rozliczeniowe.

Warto zauważyć, iż sankcja nie będzie dotyczyła każdego podatnika i ostatecznie narażeni na jej skutki będą przedsiębiorcy, u których po wszczęciu kontroli w wyniku błędu wynikającego z innej przyczyny niż oczywistej omyłki lub błędu rachunkowego:

• zawyżono odliczenie podatku od dokonanych zakupów (podatek naliczony),
• zaniżono podatek od dokonanej sprzedaży (podatek należny)

Przykłady, gdzie zastosowania mają sankcje:

Założenia: U podatnika w trakcie prowadzonej kontroli podatkowej wykazano błędy inne niż oczywiste pomyłki oraz błędy rachunkowe.

Przykład 1.

Przedsiębiorca odliczył podatek VAT od prywatnego wydatku co spowodowało, iż zaniżył kwotę do zapłaty płacąc 500 zł do urzędu zamiast 580 zł. W tym przypadku 30% sankcja za zaniżenie podatku do zapłaty wyniesie: 80 zł *30% = 24 zł.

Przykład 2.

Przedsiębiorca nie wykazał w Ewidencji sprzedaży VAT raportu miesięcznego z kasy fiskalnej co spowodowało, iż pierwotna kwota do zwrotu wynikająca z deklaracji uległa zmniejszeniu z 15 000 zł do 5 000 zł. Z uwagi na to, iż przedsiębiorca zastosował się do wskazań kontrolujących sporządzając odpowiednią korektę nałożono na niego niższą sankcję w wysokości 20% wartości zaniżenia podatku. Sankcja w danym przypadku wynosi: 10 000 zł *20% = 2 000 zł

Brak sankcji

Jeżeli popełniony przez przedsiębiorcę błąd powoduje, iż skorygowanie deklaracji spowodowałoby powstanie nadpłaty podatku, bądź podwyższenie VAT-u podlegającego odliczeniu, taka sytuacja bez względu na to, czy zostanie ujawniona w trakcie kontroli, czy zostanie skorygowana po zauważeniu błędu przez rozliczającego się, nie będzie powodowała żadnych sankcji.

Sankcji będzie można uniknąć, jeżeli zdarzenia powodujące korektę wynikają z popełnienia w deklaracji błędów rachunkowych i oczywistych pomyłek oraz gdy podatnik przed dniem kontroli lub wszczęcia postępowania kontrolnego, sam dokona korekty rozliczenia.

Jeżeli podatnik pomyli się i rozliczy należny podatek w deklaracji składanej za niewłaściwy okres, zaś po zauważeniu błędu złoży odpowiednią korektę deklaracji podatkowej oraz wpłaci do urzędu skarbowego kwotę wynikającą z tej zmiany wraz z odsetkami za zwłokę sankcje nie będą naliczane.

Warto zwrócić uwagę na fakt, iż nie jest oczywistą omyłką m.in.:

• nieznajomość przepisów i popełnienie błędu np. poprzez odliczenie VAT-u od usług niepodlegających odliczeniu tj. usługi hotelowe, gastronomia,
• odliczenie VAT-u od wydatków, który nie miały związku z prowadzoną przez przedsiębiorcę działalnością,
• nienaliczenie VAT-u od dostaw, gdzie podatnikiem jest nabywca z uwagi na brak wiedzy, na czym polega odwrotne obciążenie w podatku VAT.

Działanie przedsiębiorcy na zasadzie “a może się uda”, albo “nie muszę znać przepisów” od 2017 roku może skutkować dodatkową sankcją, dlatego warto świadomie podejść do tematu rozliczenia podatku VAT zarówno od nabyć jak i dostaw.

 
Czynny żal a sankcja za niezłożenie deklaracji i brak terminowej zapłaty podatku

Czynny żal to instytucja, która daje podatnikowi, który złoży stosowne wyjaśnienia, możliwość uniknięcia kary z kodeksu karno skarbowego za nieterminowe złożenie deklaracji podatkowej.

Do końca 2016 roku oczywistym było, iż przedsiębiorca, który zdążył z wysłaniem pisma wyjaśniającego przyczyny nieterminowego złożenia deklaracji do urzędu skarbowego wraz z zaległą deklaracją (zanim został wezwany przez urząd), miał znaczną szansę na uniknięcie kary pieniężnej. Od 2017 roku niezłożenie deklaracji wiążę się z dodatkową 30% sankcją w wysokości zaniżonego zobowiązania podatkowego. Nie jest już tak oczywistym czy czynny żal odniesie oczekiwany przez podatnika skutek.

Przepisy uzależniają również nałożenie sankcji na podatników w zależności od terminowości zapłaty podatku wynikającej ze złożenia deklaracji. Co w przypadku kiedy termin płatności podatku zostaje na wniosek podatnika odroczony bądź rozłożony na raty? Wydaje się, iż w przypadkach kiedy brak płatności wyniknie z przyczyn niezależnych od przedsiębiorcy, zaś urząd skarbowy przychyli się do wniosku podatnika o odroczenie terminu zapłaty podatku, terminowość zapłaty podatku zostanie uzależniona od indywidualnie ustalonego dla konkretnej osoby terminu zapłaty podatku.

 
Złożenie “deklaracji zerowej” bądź jakiejkolwiek – celem zachowania terminu

Złożenie tzw “zerowej” deklaracji, żeby jakakolwiek deklaracja trafiła do urzędu też nie wydaje się dobrym rozwiązaniem w kontekście możliwości otrzymania dodatkowej sankcji przy założeniu, że korekta danej spowodowałaby wykazanie zobowiązania do zapłaty.

Za okresy od stycznia 2018 do września 2020 r. przedsiębiorcy mieli obowiązek składania w formie elektronicznej odrębnie plików JPK_VAT oraz deklaracji VAT-7/VAT-7K według wybranego trybu rozliczenia.
Począwszy od rozliczenia za października 2020 podatnicy nie składają oddzielnie deklaracji VAT oraz plików JPK_VAT. W ich miejsce składają nowy plik JPK_VAT obejmujący zarówno część ewidencyjną jak i dekoracyjną. Podatnicy rozliczający VAT kwartalnie za dwa pierwsze miesiące kwartału składają nowy plik JPK_V7K z wypełnioną częścią ewidencyjną, za ostatni miesiąc kwartału – z wypełnioną zarówno częścią ewidencyjną jak i deklaracyjną.

Powyższe oznacza, iż Organy kontrolujące zyskują coraz większy dostęp do danych, a co za tym idzie rozbudowują narzędzia, które pozwolą im na szybką analizę nieprawidłowości zaistniałych u podatników. Warto zwrócić uwagę na kierunek zmian przepisów, szczególnie, że wydaje się iż mając “dane na tacy” kontrola stanie się coraz wydajniejsza i sprawniejsza, a co za tym idzie z punktu widzenia kontrolujących efektywniejsza pod względem ściągalności podatku jak i egzekwowania nałożonych przepisami sankcji.

Puste faktury i faktury od podmiotów nieistniejących

Nowelizacja ustawy zgodnie z art. 112 c wprowadza sankcje w podwyższonej wysokości 100% w stosunku do podatników odliczających VAT z faktur wystawionych przez podmioty dopuszczające się oszustw podatkowych, czyli dla przedsiębiorców rozliczających tzw. “puste” faktury.

Dodatkowe zobowiązanie podatkowe w wysokości 100% w części dotyczącej podatku naliczonego, będzie nakładane, gdy zawyżona kwota odliczenia wynika z faktur, które:

• zostały wystawione przez podmiot nieistniejący,
• stwierdzają czynności, które nie zostały dokonane – w części dotyczącej tych czynności,
• podają kwoty niezgodne z rzeczywistością – w części dotyczącej tych pozycji, dla których podane zostały kwoty niezgodne z rzeczywistością,
• potwierdzają czynności, do których mają zastosowanie przepisy art. 58 i 83 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny – w części dotyczącej tych czynności – tj, czynności sprzecznych z przepisami, bądź mających na celu ich obejście, ponadto są to czynności pozorne, które złożono celem ukrycia rzeczywistego zdarzenia gospodarczego.

 
Przykład 3.

Przedsiębiorca zakupił sprzęt komputerowy w promocyjnej cenie, od zakupu odliczył 460 zł VAT. Po czasie okazało się, iż faktura została wystawiona przez nieistniejącą firmę. W toku czynności kontrolnych na podatnika została nałożona sankcja w wysokości 100% odliczonego podatku.

460 zł *100%=460 zł

Podatnik został zobligowany do złożenia korekty deklaracji, w której skorygował niezasadnie odliczony podatek VAT, korekta skutkowała dopłaceniem zobowiązania w wysokości 460 zł plus odsetki od zaległości podatkowej.

 
Przykład 4.

Firma X wystawiła na rzecz Firmy Y fakturę, która nie dokumentuje rzeczywistego zdarzenia gospodarczego. Usługa, która była przedmiotem faktury nie została wykonana, faktura została wystawiona jedynie celem zmniejszenia VAT-u do zapłaty u nabywcy.

Po ujawnieniu zaistniałej sytuacji nabywca spotka się ze 100% sankcją za odliczenie podatku naliczonego. Dla wystawcy przewidziane są inne sankcje, które nie sa przedmiotem niniejszego artykułu.

Co istotne nowe przepisy obligują przedsiębiorcę do kontrolowania z kim prowadzi transakcje. Sankcje za współpracę z podmiotem nieistniejącym są dla przedsiębiorcy dotkliwe, dlatego warto sprawdzić każdego nowego potencjalnego kontrahenta, z którym zamierzamy podjąć współpracę. Sprawdzenia czy kontrahent jest podmiotem gospodarczym można dokonać, poprzez weryfikację w bazach:

• CEIDG
• KRS
• GUS
• baza płatników VAT

 
Przepisy przejściowe

Nowelizacja zakłada nie stosowanie powyższych przepisów do okresów rozliczeniowych przypadających przed 1 stycznia 2017 r.

Likwidacja sankcji w przypadku nie skorygowania podatku od nieopłaconych faktur – brak podwójnego karania

W nowych przepisach zlikwidowano sankcję wynikające z art 89b pkt 6 dotyczącej ulgi na złe długi. Sankcja była stosowana gdy dłużnik nie skorygował odliczonego podatku vat pomimo braku zapłaty z tytułu zakupu towarów I usług krajowych po upływie 150 dni, urząd wymierzał dodatkowe zobowiązanie w wysokości 30% odliczonego niezapłaconego kontrahentowi podatku VAT.

Ww sankcja wynikająca z art 89b pkt 6 dotycząca ulgi na złe długi będzie stosowana za okresy rozliczeniowe przypadające przed 1 stycznia 2017 r.