Jak zaksięgować taksę notarialną jako koszt prowadzenia firmy

Każdy z nas korzystał lub będzie korzystał z usług notariusza. Wiele przeprowadzanych czynności musi być odnotowanych na akcie notarialnym. Każda taka czynność jest odpowiednio wyceniona i pobierane są różne opłaty. Od jakiegoś czasu toczy się dyskusja, czy notariusz może doliczyć VAT do swojej usługi i tym zajmiemy się w dzisiejszej publikacji.

1. Księgowanie kosztu

Czynności notarialne, które zostały wykonane w związku z prowadzoną działalnością gospodarczą mogą stanowić koszt firmy. Faktura wystawiona za usługi notarialne jest księgowana przez zakładkę Wydatki → + nowy wydatek → Koszt prowadzenia działalności : + Faktura VAT. Wydatek wprowadzamy w miesiącu księgowym, w którym została wystawiona faktura.

2. Czy notariusz może doliczać VAT do swojej usługi?

Działalność notarialna

Założenie własnej kancelarii notarialnej nie jest wcale takie proste. Kandydat na notariusza musi spełniać szereg wymogów, o których jest mowa w przepisach, m.in. w ustawie Prawo o notariacie. Poza ukończeniem studiów prawniczych trzeba odbyć jeszcze aplikację notarialną i zdać egzamin notarialny, a także mieć ukończone 26 lat. Notariusz w zakresie swoich uprawnień, działa jako osoba zaufania publicznego, korzystając z ochrony przysługującej funkcjonariuszom publicznym. Czynności notarialne, dokonane przez notariusza zgodnie z prawem, mają charakter dokumentu urzędowego.

Wiemy już, jakie maksymalne opłaty od świadczonych usług pobierają notariusze, w dalszej części poszukamy odpowiedzi, czy te opłaty powinny być podwyższone o kwotę podatku VAT.

Praktyka doliczania podatku VAT do taksy notarialnej

Do Rzecznika Praw Obywatelskich od lat wpływają sygnały o niezgodnym z prawem doliczaniem podatku VAT do opłat za czynności notarialne. Maksymalne stawki taksy notarialnej są publikowane w Rozporządzeniu Ministra Sprawiedliwości. Na stronie Rzecznika można przeczytać informację, że ta praktyka jest stosowana od 28 lat. Rzecznik ma wątpliwości, czy taka praktyka jest zgodna z prawem? Już w 2021 roku Rzecznik informował, że ta sprawa została rozstrzygnięta w Uchwale Sądu Najwyższego z 2009 roku, jednak nie zapadły żadne wiążące decyzje w tej sprawie.

Dalej czytamy, że Ministerstwo Finansów stoi na stanowisku, że VAT nie powinien być rozliczany, ale nie planuje zmiany przepisów. W ocenie MF zmiana tej praktyki zależy od Ministerstwa Sprawiedliwości. Z kolei MS odpowiada, że taka zmiana powinna być systemowa i rozwiązana przez MF na drodze zmiany przepisów lub wydania interpretacji ogólnej. I tak przez lata toczą się przepychanki w rządzie, a klienci notariuszy są obciążeni podatkiem VAT. O ile przedsiębiorcy mogą taki podatek odliczyć, jeśli są czynnymi podatnikami VAT lub zaliczyć do kosztów uzyskania przychodów w przypadku korzystających ze zwolnienia, to już osoby fizyczne nieprowadzące działalności nie mogą nic z tym zrobić. Na przestrzeni ostatnich lat sprawą zajmowali się kolejni Rzecznicy PO, jednak jak widać bez konkretnych efektów. W dalszym ciągu nie ma odpowiedzi na pytanie, czy notariusz może doliczyć podatek VAT do swojej usługi? Zobaczmy, jakby wyglądało rozliczenie opłaty notarialnej, gdy VAT jest doliczany lub znajduje się w kwocie brutto opłaty.

Przykład 1

Pan Michał przeprowadził czynność notarialną, która została wyceniona przez notariusza na 4.000 zł zgodnie z założeniami Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości.

Poniżej pokazujemy, jaka jest różnica w kwotach do zapłaty w sytuacji, gdy podatek VAT jest doliczany do kwoty wyliczonej przez notariusza i przy założeniu, że opłata notarialna jest kwotą brutto, czyli łącznie z podatkiem VAT. W tym drugim przypadku należy ustalić metodą “w stu” kwotę netto i VAT, tak jak to zostało pokazane poniżej.

Czy notariusz może doliczać VAT do swojej usługi?

Od lat toczy się dyskusja na temat doliczania podatku VAT do opłat za usługi notarialne. Zapytania w tej sprawie zaczęły wpływać do Rzecznika Praw Obywatelskich (RPO). Rzecznik w 2021 roku wystąpił z zapytaniem w tej sprawie do Krajowej Rady Notarialnej (KRN). Jak czytamy na stronie biura RPO w ocenie Rzecznika, podstawą opodatkowania jest taksa notarialna pomniejszona o należny podatek VAT, co wywodzi się z przepisów ustawy prawo o notariacie, rozporządzenia w sprawie maksymalnych stawek taksy notarialnej, ustawy o podatku od towarów i usług, a także z orzecznictwa Sądu Najwyższego.

KRN nie podziela jednak stanowiska Rzecznika i stoi na stanowisku, że podatek obciążający usługi notarialne świadczone przez notariuszy powinien być doliczany do wysokości taksy notarialnej.

W ocenie KRN podatek VAT jest niezbędnym wydatkiem ponoszonym przez notariusza, jako podmiotu prowadzącego działalność gospodarczą i nie wchodzi w skład wynagrodzenia określonego w rozporządzeniu w sprawie maksymalnych stawek taksy notarialnej. Szczegóły odpowiedzi można znaleźć na podlinkowanej stronie. Temat wrócił ponownie w 2024 roku, kiedy to Rzecznik Praw Obywatelskich po raz kolejny wystąpił z zapytaniem, tym razem do Ministra Sprawiedliwości. Temat doliczania podatku VAT do taksy notarialnej w dalszym ciągu nie został wyjaśniony. Jak czytamy w tym piśmie, Minister Finansów stanął na stanowisku, że przepisy rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie maksymalnych stawek taksy notarialnej, nie pozwalają na jakąkolwiek możliwość podwyższania przez notariuszy maksymalnych stawek taksy notarialnej o podatek VAT, co oznacza, iż podatek ten jest już zawarty w podanej przez notariusza cenie.

Ustawa o podatku VAT nie zawiera jakiś szczególnych regulacji, które można byłoby odnieść wprost do tematu należnego notariuszowi wynagrodzenia. Dalej czytamy, że MF zauważył, że nie jest możliwe rozwiązanie kwestii wynagrodzenia notariuszy w drodze podjęcia prac legislacyjnych w przepisach o podatku VAT. Natomiast decyzja o sposobie uregulowania wynagrodzenia notariuszy należy do Ministra Sprawiedliwości, dlatego Rzecznik zwrócił się do MS z prośbą o zajęcie stanowiska. Warto jeszcze przytoczyć powołaną argumentację RPO, który pisze, że trudno zgodzić się z oceną, że notariusz jest głównie przedsiębiorcą, skoro Trybunał Konstytucyjny zaakcentował przewagę elementu publicznoprawnego, uznając, że notariusz jako przedsiębiorca wykonujący powierzone mu zadania państwa pełni jednocześnie funkcje pomocnicze w stosunku do wymiaru sprawiedliwości. Nie znamy odpowiedzi Ministra Sprawiedliwości na przedmiotowe pismo.

Podsumowanie

W publikacji, poruszony został temat doliczania podatku VAT do cen usługi świadczonej przez notariusza. Rzecznik Praw Obywatelskich występujący w imieniu osób korzystających z takich usług, stoi na stanowisku, że Rozporządzenie w sprawie maksymalnej wysokości taksy notarialnej, podaje kwoty brutto, a więc z podatkiem VAT. Takie podejście wydaje się być prawidłowe, bowiem sugeruje to sam tytuł Rozporządzenia w sprawie maksymalnych stawek taksy notarialnej.

Krajowa Rada Notarialna nie zgadza się z tym stanowiskiem. W ocenie KRN są to kwoty netto, do których notariusz dolicza podatek VAT. Spór w tej sprawie toczy się od dłuższego czasu, jednak bez efektu, tym bardziej jest to dziwne, skoro Ministerstwo Finansów także uważa, że kwoty z Rozporządzenia nie powinny być podwyższane o podatek VAT. Jednocześnie MF odbija piłeczkę na pole Ministra Sprawiedliwości. I tak spór toczy się nieprzerwanie od 28 lat. Jak tylko zapadną jakieś wiążące rozstrzygnięcia, to z pewnością poinformujemy w kolejnym artykule.

Autor: Małgorzata Jagusiak – ifirma.pl