Nowelizacja ustawy o podatku VAT wprowadziła nowe zasady w zakresie fakturowania usług budowlanych. Od 2017 roku usługi budowlane świadczone przez płatników podatku VAT, będą fakturowane na trzy różne sposoby – w zależności od statusu odbiorcy:
- dla odbiorcy będącego osobą fizyczną – faktura krajowa wystawiana na zasadach ogólnych, gdzie obowiązek podatkowy u sprzedawcy powstaje w dacie wykonania usługi,
- dla odbiorcy będącego firmą-inwestorem – faktura na usługi budowlane, dla której moment obowiązku podatkowego powstaje w dacie wystawienia faktury, a ta nie może być późniejsza, niż 30 dni od daty wykonania usługi,
- dla odbiorcy, płatnika podatku VAT, będącego głównym wykonawcą – faktura na usługi budowlane z odwrotnym obciążeniem, która obowiązek zapłacenia podatku VAT przerzuca na jej odbiorcę.
Usługi budowlane
Zasady obowiązujące w 2016 roku
Do końca 2016 r. przepisy, jako podmiot zobowiązany do rozliczenia podatku VAT wskazywały sprzedawcę. Przepisy wskazywały, iż moment powstania obowiązku podatkowego zależny jest od statusu nabywcy.
W przypadku, kiedy nabywcą jest podmiot inny, niż określony w art. 106b ust. 1 ustawy o VAT, a więc kiedy wystawienie faktury nie jest obowiązkowe, usługi budowlane lub budowlano-montażowe rozliczane są na zasadach ogólnych. Obowiązek podatkowy powstaje w dacie wykonania usługi lub w dacie otrzymania zaliczki w odniesieniu do otrzymanej kwoty. Faktury, natomiast wystawiamy co do zasady do 15. dnia miesiąca następującego po miesiącu wykonania usługi, nie wcześniej jednak niż 30. dnia przed wykonaniem usługi lub otrzymaniem zaliczki.
Inaczej wyglądała sytuacja, kiedy nabywcą jest podmiot, o którym mowa w art. 106b ust. 1 ustawy o VAT (inny podatnik podatku, podatku od wartości dodanej lub podatku o podobnym charakterze, osoba prawna nie będąca podatnikiem). W takim przypadku konieczne jest wystawienie faktury. Obowiązek podatkowy powstaje w dacie wystawienia faktury, a jeśli nie została wystawiona w terminie w dacie, w której powinna być wystawiona. Otrzymana zaliczka powoduje powstanie obowiązku podatkowego tak samo, jak w w przypadku, gdy nabywcą jest osoba fizyczna. Taki sam jest też termin wystawienia faktury zaliczkowej. Z kolei faktura sprzedaży powinna być wystawiona do 30. dnia od dnia wykonania usługi i nie wcześniej, niż na 30 dni przed jej wykonaniem.
Zasady obowiązujące od 2017 roku
Powyższe zasady zostały zmienione częściowo przez ustawę z dnia 1 grudnia 2016 r. o zmianie ustawy o podatku od towarów i usług oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. 2016 poz. 2024). Zmieniony został art. 17 określający podmioty uznawane za podatnika w danej transakcji, oraz treść załącznika nr 11. Dodano również załącznik nr 14.
W związku ze zmianami po spełnieniu określonych warunków usługi budowlane i budowlano-montażowe rozliczane będą przez nabywcę na zasadzie odwrotnego obciążenia.
| Warunki zastosowania odwrotnego obciążenia w usługach budowlanych | ||
|---|---|---|
Zgodnie z art. 17 ust. 1 pkt. 8, jeśli łącznie spełnione są następujące warunki:
- przedmiotem sprzedaży są usługi wymienione w załączniku nr 14. do ustawy o VAT w poz. 2-48 (załącznik 14 wymienia w punktach od 2-48 usługi budowlane, punkt pierwszy dotyczy przenoszenia praw do emisji gazów cieplarnianych),
- sprzedawcą jest czynny podatnik podatku VAT, czyli podatnik, o którym mowa w art. 15 ustawy o VAT, który nie korzysta ze zwolnienia z podatku VAT na podstawie art. 113 ust. 1 i 9 (zwolnienie podmiotowe),
- nabywcą jest podatnik, o którym mowa w art. 15, o ile jest zarejestrowany jako podatnik VAT czynny,
- usługodawca świadczy usługi jako podwykonawca –
to nabywca będzie zobowiązany do rozliczenia podatku VAT na zasadzie odwrotnego obciążenia. Sprzedawca natomiast, nie wykazuje na fakturze stawki i kwoty podatku VAT, ale zamieszcza adnotację “odwrotne obciążenie”. Sprzedaż ujmuje na dodatkowo składanej deklaracji VAT-27. Informacja podsumowująca oraz korekta takiej informacji od roku 2017 może być składana wyłącznie za pomocą środków komunikacji elektronicznej oraz jedynie za okresy miesięczne. Oznacza to, iż do 25 lutego 2017 r. do urzędu będzie należało wysłać elektronicznie deklarację VAT-27 za styczeń 2017 roku
Jednym z warunków rozliczenia usług budowlanych jest to, aby usługodawca świadczył je jako podwykonawca. W ustawie nie ma jednak definicji tego pojęcia. W trakcie prac nad projektem ustawy pojawiała się informacja, że:
- „dla prawidłowego rozumienia terminu “podwykonawca” wystarczająca jest definicja zawarta w internetowym wydaniu Słownika języka polskiego, zgodnie z którą podwykonawca rozumiany jest jako – firma lub osoba wykonująca pracę na zlecenie głównego wykonawcy”,
- przy dalszych podzleceniach przyjąć należy podejście, zgodnie z którym podwykonawca zlecający, jest głównym zlecającym swojego zakresu prac.
Przykład:
Osoba fizyczna zleciła firmie A budowę domu. Firma A nie ma możliwości wykonania wszystkich prac. Zleca ich część firmie B. Firmy A i B są czynnymi podatnikami podatku VAT, prace jakie będzie wykonywać firma B to roboty tynkarskie (wymienione w załączniku nr 14 ustawy).
Za wykonane prace firma B będzie wystawiała firmie A fakturę bez naliczonego podatku VAT. Na fakturze pojawi się adnotacja o konieczności rozliczenia VAT przez nabywcę – firmę A. Z kolei sprzedaż firmy A na rzecz osoby fizycznej będzie opodatkowana na zasadach ogólnych. Firma A od swojej sprzedaży naliczy i odprowadzi VAT.
W przypadku usług budowlanych, które będą musiały zostać rozliczone przez nabywcę na zasadzie odwrotnego obciążenia, przepisy nie wskazują innego momentu powstania obowiązku podatkowego, niż dla pozostałych usług budowlanych świadczonych na rzecz podatnika. Ten nadal powstaje w dacie wystawienia faktury, a gdy podatnik jej nie wystawił lub wystawił ją z opóźnieniem, obowiązek podatkowy powstaje w chwili upływu terminu do wystawienia faktury. Te z kolei podatnik wystawia nie później, niż 30. dnia od dnia wykonania usługi i nie wcześniej, niż 30. dnia przed jej wykonaniem albo otrzymaniem zaliczki.
Przepisy przejściowe
Nowe zasady dotyczące opodatkowania usług budowlanych wymienionych w załączniku nr 14 poz. 2-48, dotyczą usług wykonanych od początku 2017 roku. Przy ustalaniu momentu wykonania usługi stosujemy przepisy art. 19a ust. 2 i 3 ustawy o VAT. Zgodnie z tymi przepisami:
- usługi przyjmowane częściowo uznaje się za wykonane w momencie wykonana danej części, o ile dla tej części ustalono zapłatę,
- usługi, dla których w związku z ich świadczeniem ustalone zostały następujące po sobie terminy płatności i rozliczeń, uznaje się za wykonane z upływem każdego okresu, dla którego odnoszą się płatności i rozliczenia.
Dla transakcji, które mają miejsce na przełomie roku zastosowanie mają przepisy przejściowe. W sytuacji kiedy w 2016 roku została wpłacona zaliczka, a ostateczne wykonanie usługi miało miejsce w 2017 roku, wówczas transakcja rozliczana jest zgodnie z zasadami obowiązującymi od 2017 roku. Korektę rozliczenia zaliczki dokonuje się w rozliczeniu za okres, w którym dostarczono towar lub wykonano usługę.
Z kolei, jeśli faktura za usługę wykonaną w grudniu została wystawiona w styczniu to sprzedawca nadal będzie zobowiązany do rozliczenia VAT. Stosujemy dla tej usługi przepisy obowiązujące do końca 2016 roku
Pozostałe zmiany w zakresie odwrotnego obciążenia
Zmieniony został zakres dostaw, dla których obowiązek rozliczenia VAT przez nabywcę uzależniony jest od wartości dostawy w ramach jednolitej gospodarczo transakcji. Do końca 2016 roku dotyczyło to towarów z załącznika nr 11 z poz. 28a-28c, od 2017 roku dotyczy towarów z pozycji 28-28c. Dodana pozycja dotyczy elektronicznych układów scalonych (wyłącznie procesorów).
Zmianie również uległa treść załącznika nr 11 do ustawy o VAT. Na liście towarów objętych odwrotnym obciążeniem dodano np. srebro oraz platynę nieobrobione plastycznie lub w postaci półproduktu, lub w postaci proszku, metale nieszlachetne lub srebro platerowane złotem, nieobrobione inaczej niż do stanu półproduktu – wyłącznie srebro, platerowane złotem, nieobrobione inaczej niż do stanu półproduktu, elektroniczne układy scalone – wyłącznie procesory. Zmiany zostały wprowadzone także w treści dotychczasowej pozycji 22a (po zmianie poz. 22aa) i 22c (po zmianie poz. 22ca).
Art. 17 ust. 8 dotyczy nie tylko usług budowlanych, ale również praw do emisji gazów cieplarnianych. Wprowadzona zmiana w warunkach zastosowania odwrotnego obciążenia spowodowała, iż transakcja, w której nabywcą jest podatnik inny, niż czynny podatnik VAT nie będzie rozliczana na zasadach odwrotnego obciążenia.